بیداریهای شبانه


بيداري‌هاي كوتاه شبانه طي خواب در فواصل دوره­هاي خواب و بيداري طبیعی هستند. فرد مدت كوتاهی بيدار مي‌شود و سريعاً مجدد به خواب مي­رود. 20 درصد كودكان صفر تا 2 ساله شب‌ها از خواب بيدار مي‌شوند، ولی اين بيداري با گذشت زمان به تدريج كاهش مي‌يابد و به 10 درصد در كودكان 4 تا 5 ساله مي­رسد. بعد از 5 سالگي دفعات بيداري­هاي شبانه به طور قابل ملاحظه­اي كاهش مي­يابد. در مطالعه جانکینز[1] شيوع بيداري شبانه در كودكان 18 ماهه 24 درصد،1 ساله 23 درصد و 3 ساله 14 درصد گزارش شده است.

شيرخوار باید براي حداقل چهار هفته بين ساعات 12 شب تا 5 صبح خواب ممتد داشته باشد. طي اين مدت، دفعات بيداري­هاي شبانه­ شيرخوار حدود يك بار در هفته قابل قبول است.

بيداري­هاي شبانه ممكن است ساده يا پيچيده باشند. در صورتي كه بيدار شدن به برداشتن شيرخوار از گهواره منجر نشود، نوع ساده و در غير اين صورت، نوع پيچيده به شمار مي­آيد. البته تعداد دفعات بيداري شبانه نيز در افتراق اين دو نوع دخيل هستند. در نوع ساده حداكثر يك­بار و در نوع پيچيده بيش از يك بار بیداری طي خواب شب اتفاق مي­افتد و مدت زمان بیداری نوع پيچيده طولاني­تر است. حدود 50 درصد بيداري­هاي شيرخواران 2 تا 9 ماهه ساده و 50 درصد پيچيده است.

 60 درصد شيرخواران 2 ماهه و 62 درصد شيرخواران 9 ماهه در حالت بيداري در گهواره گذاشته مي‌شوند. ساعات خواب و بيداري پسران و دختران تا حدودي متفاوت است. دختران 2 تا 9 ماهه بين ساعات 8 و 9 شب تا 7 و 8 صبح در رختخواب گذاشته مي‌شوند. پسران 2 ماهه در ساعات 7 تا 10 شب در رختخواب گذاشته مي‌شوند و ساعت 6 تا 8 صبح برداشته مي‌شوند. اين زمان در پسران  9 ماهه بين ساعات 7 و 9 شب تا 6 و 8 صبح است. دختران بيش‌تر بين ساعات 3 تا 6 صبح از خواب بيدار مي‌شوند. پسران به طور معمول دو مرحله بيداري شبانه دارند که يك بار بين 9 تا 12 شب و بار دوم بين 3 تا 6 صبح است. متوسط زمان شروع خواب در شيرخواراني كه بيدار در گهواره گذاشته مي‌شوند بين 16 تا 27 دقيقه است.

ارتباط رفتار، شخصيت و خلق ­وخوي كودكان با بيداري­هاي شبانه

در پرسش از والدين 308 كودك گزارش شد كه 10 درصد مادران از بيداري­هاي شبانه شيرخواران خود بين 3 بار يا بيش‌تر شكايت داشتند. 8 درصد آن‌ها به بيداري 1 ساعت يا بيش‌تر كودكان خود اشاره كردند و 5 درصد از مختل‌شدن خواب خود به دليل بدخوابي كودكشان شاكي بودند. در بسياري از درمانگاه­هاي خواب براي تشخيص بدخوابي و بي­خوابي كودكان به يكي از معيارهاي زير مراجعه مي­شود:

  1. زمان به خواب رفتن كودك 30 دقيقه يا بیش‌تر باشد.
  2. بيداري­هاي شبانه كودك بعد از خوابيدن، 1 ساعت يا بيش‌تر طول بكشد.
  3. كودك 3 بار يا بيش‌تر در طول شب از خواب بيدار شود.
  4. خواب والدين مختل شود، به نحوي كه در كيفيت زندگي آنان تأثیر گذارد.

جالب است بدانيم 41 درصد مادران مطالعه فوق، هنگام ارزیابی مجدد کودک در 3 سالگي هنوز از مشكلات خواب فرزندشان شاكي بودند. اين مطالعه نشان داد مشكلات شخصيتي و رفتاري پابرجا از دوران شيرخواري تا خردسالي و كودكي مي‌تواند باعث تداوم مشكل خواب كودك شود. حضور پايدار  اختلال خواب ارتباط معني­داري  با حضور استرس­هاي محيطي، اختلالات رفتاري و خلق­وخوي كودك دارد. دقت به خلق­وخوي ذاتي كودكان در ارزيابي‌ مشكلات خواب آن‌ها لازم است. برخي كودكان كاملاً آرام و با حداقل فعاليت و برخي ديگر پرتحرك و فعال هستند.به طور حدودی، در چهار پنجم شیرخواران  بین خُلق آسان يا سخت  با طول مدت خواب آن‌ها، ارتباط معكوس اما بسيار قوي و معنی‌دار وجود دارد. در نظر داشتن شخصيت كودكان در ارزيابي‌ بيماري­هاي خواب آن‌ها بسيار مهم به نظر مي­رسد. كودك با خلق­وخوي سخت در بسیاری از موقعيت­هاي روزانه نيز گريه مي­كند و الگوي خواب- بيداري نامنظم همراه با بيداري­هاي مكرر شبانه توأم با گريه دارد.

تئوري آستانه حسي پايین[2] بسيار مهم و حایز اهميت است. اين كودكان علاوه بر بي­خوابي مشكلاتي چون ساييدن دندان­ها به هم را نيز دارند. سطح محرك­های لازم براي ايجاد پاسخ دروني كودك، در اين کودکان پايين است. دو علت فرضي مي‌تواند مطرح باشد: يا پاسخ بيش‌تر به محرك‌هاي بيروني روزانه، كودك را طي خواب شبانه هوشيارتر و بيدارتر  مي­كند و يا ممكن است كودك به محرك­هاي داخلي و خارجي در شب بيش از حد معمول پاسخ دهد؛ برای مثال صداي بوق ماشين در خيابان يا صداي پارس سگ ممكن است در اين كودكان با بيداري همراه شود.

يكي از دلایل خواب مختل، هم­اتاقي و هم­خوابي كودك با ساير افراد خانواده يا والدين است. در كشورهاي توسعه­يافته 34 درصد كودكان مبتلا به اختلال خواب و 16 درصد كودكان سالم، با ديگران هم­خوابي[3] دارند. 35 درصد کودکان سفيدپوست و 70 درصد كودكان سياه­پوست امريكايي با والدين مي­خوابند. شيوع هم‌خوابی با سایر اعضای خانواده در كشور ما 55 درصد است. اين مسأله مي‌تواند به دليل تفاوت­هاي فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي، سطح سواد و استرس­هاي خانواده باشد. در بزرگ‌سالان نيز هم­خوابي منجر به اختلال خواب مي­شود؛ به طوري كه جدا خوابيدن زوجين بدخواب سبب افزايش ميزان خواب عميق و كاهش درصد خواب REM شده است. به نظر مي­رسد ضمن درنظر گرفتن سن تكاملي كودك، بهتر است براي جلوگيري از شكل­گيري عادات غلط و اختلالات ناشي از تداخل عملكرد والدين بر روي مرحله خواب- بيداري کودک، نسبت به جدا خوابيدن وی اقدام شود.

يكي از دلایل شايع بيداري­هاي مكرر شبانه، عادت‌كردن شيرخوار تغذيه شده با شير مادر به سينه مادرش است. هر چند در يك مطالعه قطع شير مادر در شيرخواران 8 ماهه سبب بهبود اختلال خواب نشد، اما واضح است كودك به دليل عادت به خوردن و اتساع مثانه متعاقب آن ممكن است به طور مكرر از خواب بيدار شود و سينه مادر را جستجو كند.


[1]- Jenkins

[2]- Sensory thresholds

[3]- Co-sleeping

برگرفته از کتاب اختلالات خواب در کودکان – فصل چهارم – نوشته دکتر جلیل القدر

امکان ارسال نظر وجود ندارد.