براي شروع خواب مجموعهاي از تداخل عملكرد فيزيولوژيك و رفتاري لازم است. بدن بايد به طور فيزيولوژيك آماده خواب باشد. بالشت و پتوي مناسب و دماي كافي (بين21 تا 24درجه سانتيگراد) لازم است.
به نظر ميرسد همه ياد گرفتهايم كه با حضور شرايط خاصي به خواب رويم. تغيير يا عدم حضور اين شرايط ممكن است سبب مشكل در شروع خواب شود. كودكاني كه به مكيدن نياز دارند، به تماشاي تلويزيون عادت دارند، به حضور يكي از والدين در كنار خود نياز دارند و يا به بغل كردن پتو، عروسك يا حيوان خاصی عادت دارند، ممكن است در صورت نبودن آن‌ها قادر به خواب رفتن نباشند. اين گونه نيازها و وابستگيهاي خاص باید به طور معمول تا 4 سالگي به حداقل برسند اما به ندرت ممكن است تا نوجواني هم ادامه يابند. علایم و نشانهها شامل بيداريهاي طولاني مدت شبانه يا حتي بيخوابي است. گاهی كودك تا زماني كه از رختخواب برداشته شود، گريه ميكند. اين كودكان در طول روز خواب آلوده نيستند؛ برعكس والدين آن‌ها به دليل بيداريهاي مكرر در پاسخ به اين رفتار كودك بيخوابي مزمن دارند. مدت زمان خواب اين كودكان با در نظر گرفتن الگوي خواب و بيداري آنان طبیعی است. والدين اغلب ميگويند كودكشان خیلی سريع با خوردن مجدد شير به خواب ميرود؛ هر چند مقدار و حجم شير مصرفي خيلي كم باشد. واضح است اگر مشكل جدي در عملكرد مغز روي كنترل خواب وجود داشته باشد، كودك در هيچ شرايطي خوب نخواهد خوابيد لذا معاينه فيزيكي اين كودكان طبيعي است.
برای درمان این مشکلات، كودك بايد ياد بگيرد مراحل خواب و بيداري خود را بدون دخالت والدين تنظيم كند. اگر خانواده و والدين در تغيير عادت كودك و رفتار درماني كاملاً حمايت شوند، ميزان موفقيت بالا خواهدبود. مدت زمان آموزش و يادگيري دوباره، به طور معمول یک هفته طول ميكشد. تكان دادن، بغل كردن، شير دادن و استفاده از پستانك بايد قطع شود. بعد از اين‌كه كودك به طور كامل خوابآلوده شد، در رختخواب خود تنها گذاشته شود تا ياد بگيرد به تنهايي بخوابد. طي شب اول كودك با پتو و اسباب بازي مخصوص خود كه به آن عادت كرده است در گهواره گذاشته مي‌شود. اتاق خواب او بايستي آرام و تاريك بوده و دماي مناسب داشته باشد. در مورد كودكان ترسو بهتر است از نور چراغ خواب استفاده شود. در صورت گريه كودك، والدين بايد آرامش خود را حفظ كنند و در كنار كودك باشند و زماني كه كودك آرام شد و به خواب رفت، اتاق او را ترك كنند. در صورت شروع به گريه مجدد کودک، اجازه گريه كوتاهمدت 1 تا 2 دقيقهاي را قبل از وارد شدن به اتاق به او بدهند. به ياد داشته باشيم كه كودك نبايد از گهواره برداشته شود. گريه مجدد به پاسخدهي والدين بعد از گذشت مدت زمان نسبتاً طولانيتر (حداكثر 2 تا 3 دقيقه) نياز دارد. اين رفتار بايد به صورت مكرر تكرار شود تا كودك به خواب رود. جريان گريه ـ انتظار ـ پاسخ طي شب اول حتي ممكن است چندين ساعت طول بكشد. عدم رعايت اين جريان توسط والدين یا عدم تحمل آن‌ها و برداشتن و بغل کردن کودک، اصليترين علت شكست درمان طي شب‌هاي اول و دوم است. پاسخ در شب دوم به 2 تا 4 دقيقه و سپس 5 دقيقه ميرسد. كودك بايد بداند كه والدين هر زماني كه او بخواهد در كنار و نزديك او هستند، مهم است که والدين با قيافهاي عصباني يا خسته بر بالين كودك ظاهر نشوند.
ادامه رفتار درماني در شب سوم و بعد آن مشابه شب اول است. به طور معمول بهبودي با علایم كوتاهتر شدن بيداريهاي شبانه و كم‌تر شدن گريههاي شديد، ظاهر مي‌شود. حتي ممكن است كودك بیداری‌های کوتاه شبانه بدون گريه داشته باشد. در نهايت كودك ياد ميگيرد بدون دخالت والدين مجدداً به خواب رود.
برگرفته از کتاب اختلالات خواب در کودکان – فصل چهارم – نوشته دکتر جلیل القدر
